Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος, δηλαδή ψωμί που έχει παρασκευαστεί χωρίς προζύμι. Στην όψη είναι επίπεδη, με χοντρή τραγανή κόρα και λίγη ψίχα. Το χαρακτηριστικό της άρωμα κατά βάση προέρχεται από το σουσάμι και τον γλυκάνισο. Το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «λάγανον», μια πλακωτή ζύμη από αλεύρι και νερό.
Η ιστορία της λαγάνας ξεκινάει από τους αρχαίους χρόνους και φτάνει μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις “Εκκλησιάζουσες” αναφέρει ότι “Λαγάνα πέττεται” δηλαδή “Λαγάνες γίνονται”. Ο Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει ότι η λαγάνα είναι “Το γλύκισμα των φτωχών”. Ο άζυμος άρτος, σύμφωνα με την παράδοση, χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την καθοδήγηση του Μωυσή. Από τότε ο Μωσαϊκός Νόμος επέβαλε στους Ισραηλίτες την κατανάλωση άζυμου άρτου όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα. Το έθιμο διατηρήθηκε και έτσι με τη λαγάνα είθισται να υποδεχόμαστε την Σαρακοστή, τις σαράντα μέρες νηστείας που λήγουν με την έλευση του Πάσχα, ημέρα κατά την οποία λέγεται πως ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, λοιπόν, την Καθαρά Δευτέρα (ονομάζεται καθαρή γιατί οι νοικοκυρές εκείνη τη μέρα καθάριζαν τα οικιακά σκεύη τους μετά τους εορτασμούς της αποκριάς, οι αρτοποιοί παρασκευάζουν τη λαγάνα την οποία συνοδεύουμε με ποικίλα νηστίσιμα εδέσματα.
Από τη ζύμη της λαγάνας, μάλιστα, πλάθεται και η λεγόμενη κυρά Σαρακοστή, η μορφή μιας γυναίκας με σταυρό στο κεφάλι και τα χέρια σε θέση προσευχής που δεν έχει στόμα –συμβολισμός της νηστείας– αλλά έχει επτά πόδια, ένα για κάθε Σάββατο της περιόδου της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο κόβουμε ένα πόδι μετρώντας με αυτόν τον τρόπο τις εβδομάδες καθώς προχωράμε προς το Πάσχα.
Εκτός από την Καθαρά Δευτέρα, πολλοί επιλέγουν τη λαγάνα καθ’ όλη την περίοδο της Σαρακοστής καθώς είναι μια εξαιρετικά νόστιμη επιλογή συνοδευόμενη από μέλι ή ταχίνι.