location: Νησιά Αιγαίου

Ο Ντάκος Κάσου είναι παξιμάδι με υποκίτρινο χρώμα το οποίο παρασκευάζεται από αλεύρι σιταριού ή κριθαρίσιο. Το παξιμάδι αυτό είναι πολύ συνηθισμένο ψωμί στο Νότιο Αιγαίο, ιδιαίτερα στην Κάσο. Στα νησιά αυτά επειδή δεν διέθεταν μόνιμα επαρκή καύσιμη ύλη (ξύλα, κάρβουνα κ.α), το παξιμάδι αυτό παρασκευαζόταν ελάχιστες φορές το χρόνο, αλλά σε επαρκείς ποσότητες για τις ανάγκες των καταναλωτών. Παλαιότερα, ο τύπος αυτός παξιμαδιού προορίζονταν κυρίως για τους ναυτικούς και τους βοσκούς, που απουσίαζαν συχνά και για αρκετό χρονικό διάστημα από τους οικισμούς τους, και σήμερα εξυπηρετεί όλες τις χρήσεις του παξιμαδιού.

Ο πόσσιας ή πόσσας είναι κρασοτύρι από την Κω. Παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα (με το γίδινο να διαθέτει τη μεγαλύτερη αναλογία), θερμαίνεται και κατόπιν τοποθετείται σε ειδικά δοχεία με οινολάσπη (μείγμα τρυγιάς ή πόσσια και κόκκινου κρασιού) για διάστημα περίπου τεσσάρων εβδομάδων προκειμένου να ωριμάσει. Όταν είναι έτοιμο, εξωτερικά λαμβάνει το καφέ-κόκκινο χρώμα του κρασιού, ωστόσο το εσωτερικό του παραμένει λευκό. Διαθέτει ήπια γεύση με μια μικρή αλμύρα και ιδιαίτερο άρωμα. Χρησιμοποιείται σε σαλάτες, ως μεζές, ως σαγανάκι κ.ά.

Το μελεκούνι είναι ένα, ιδιαίτερα θρεπτικό και υγιεινό, παραδοσιακό γλύκισμα της Ρόδου. Διαθέτει πλούσια και μαλακή υφή και φτιάχνεται κυρίως από μέλι, σουσάμι, αμύγδαλα, πορτοκάλι και κανέλα, αν και υπάρχουν αρκετές κατά τόπους παραλλαγές που περιλαμβάνουν φιστίκι, αμύγδαλο, μπαχαρικά κ.ά. Το μελεκούνι ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα παρόμοια προϊόντα λόγω της αποκλειστικής χρήσης μελιού αντί για γλυκαντικές ουσίες. Παλιότερα προσφερόταν μόνο σε ειδικές περιστάσεις όπως π.χ. γάμοι και βαπτίσεις, ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει σημαντική εξάπλωση.
Τον Δεκέμβριο του 2017 αναγνωρίστηκε από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ).

Το κασκαβάλι είναι αρωματικό τυρί από πρόβειο ή αιγοπρόβειο γάλα που παράγεται επί σειρά αιώνων στη Λήμνο, αλλά και τη Σαμοθράκη (με ορισμένες διαφορές στον τρόπο παρασκευής και τη γεύση). Για την ωρίμανσή του απαιτείται ένα χρονικό διάστημα περίπου 9 μηνών προκειμένου να αποκτήσει τα κύρια χαρακτηριστικά του, τα οποία είναι η πλούσια γεύση, η ημίσκληρη ή σκληρή επιφάνειά και το έντονο άρωμά του. Είναι ιδανικό επιτραπέζιο τυρί, σαγανάκι, συστατικό για παραδοσιακές πίτες κλπ.

Γνωστό από την αρχαιότητα, το μαστιχέλαιο Χίου είναι αιθέριο έλαιο που παράγεται αποκλειστικά στο ομώνυμο νησί και συγκεκριμένα στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων. Προέρχεται από τη φυσική μαστίχα μετά από απόσταξη (η απόδοση κυμαίνεται αναλόγως της ποιότητας της μαστίχας μεταξύ 1%- 3%) και έχει λευκό ή κιτρινωπό χρώμα, καθώς και χαρακτηριστικό άρωμα. Από το 1994 είναι αναγνωρισμένο ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης ΠΟΠ

Η γραβιέρα Τήνου είναι ένα σκληρό επιτραπέζιο τυρί με ιδιαίτερη υπόγλυκη γεύση, κατά κανόνα συμπαγές σχήμα και κίτρινη ή υποκίτρινη απόχρωση. Παράγεται από αγελαδινό γάλα και αποτελεί τον διάδοχο του παλιού τοπικού βραστού τυριού.

Η βανίλια είναι παραδοσιακό σιφνέικο γλυκό του κουταλιού που φτιάχνεται από το ομώνυμο φρούτο.

Αφού συλλεγούν οι βανίλιες, αφήνονται για μια μέρα (με τα κουκούτσια τους ή και χωρίς) μέσα σε ασβεστόνερο προκειμένου να σκληρύνουν και κατόπιν βράζονται με ζάχαρη, χυμό λεμονιού και νερό.

Το γλυκό διατηρείται σε γυάλινα δοχεία για μεγάλο χρονικό διάστημα και σερβίρεται ως κέρασμα.

Το μελίχλωρο είναι παραδοσιακό τυρί της Λήμνου. Φτιάχνεται από στραγγισμένο αιγοπρόβειο γάλα, το οποίο εκτίθεται στις αρχές του καλοκαιριού, όταν επικρατούν χαμηλά επίπεδα υγρασίας, σε σκιερούς και καλά αεριζόμενους χώρους μέχρι να αφυδατωθεί. Στην αρχή έχει μαλακή υφή, όσο όμως προχωρά η διαδικασία της αφυδάτωσης, γίνεται σκληρότερο, ενώ γευστικά μοιάζει με τη φέτα. Ενδείκνυται για τρίψιμο, για σαγανάκι ή για επιτραπέζιο τυρί.

Η αμοργιανή μυζήθρα είναι παραδοσιακό είδος λευκού τυριού που παρασκευάζεται στην Αμοργό. Φτιάχνεται από αιγοπρόβειο γάλα τοπικής παραγωγής και είναι μαλακό και κρεμώδες, με γλυκόξινη γεύση.

Το τοματάκι Σαντορίνης είναι ιδιαίτερη ποικιλία τομάτας που καλλιεργείται στο κυκλαδίτικο νησί. Εμφανίστηκε στη Σαντορίνη κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και ευδοκίμησε χάρη στα γεωγραφικά και κλιματολογικά χαρακτηριστικά που επικρατούν, δηλαδή την πρωινή υγρασία που οφείλεται στο ηφαιστειογενές έδαφος, την ηλιοφάνεια, τους ισχυρούς αιγαιοπελαγίτικους ανέμους και την έλλειψη βροχοπτώσεων.

Το τοματάκι Σαντορίνης διακρίνεται πέραν από την ιδιαίτερη γεύση του, για τη χοντρή φλούδα, τον μικρό καρπό και τα υψηλά σάκχαρα. Το 2013 αναγνωρίστηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ).

Το νιώτικο σκοτύρι είναι ένα παραδοσιακό μαλακό τυρί, με λευκό χρώμα, πικάντικη γεύση και άρωμα από τοπικά χόρτα ή βότανα. Παράγεται στην Ίο και οφείλει το όνομά του στον ασκό από τομάρι ζώου μέσα στον οποίο το έβαζαν σε παλαιότερες εποχές προκειμένου να ωριμάσει. Παρασκευάζεται από ένα μείγμα πρόβειου και κατσικίσιου γάλακτος και πλάθεται με αρωματικά χόρτα ή βότανα (κυρίως με θρούμπι) στα οποία οφείλει το ιδιαίτερο άρωμά του. Στη σύγχρονη εποχή, στη διαδικασία της ωρίμανσης οι δερμάτινοι ασκοί έχουν αντικατασταθεί από μεταλλικούς τενεκέδες.

Η Μαλαξιά είναι μαλακό τυρί που προέρχεται από την Άνδρο. Παρασκευάζεται από πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα (καθώς και από μείγμα αυτών των δύο) και στο ζύμωμά του προστίθεται και αλάτι, ενώ προαιρετικά καλύπτεται με πανί ποτισμένο στη ρακή. Λόγω της υφής του χρησιμοποιείται κατά κανόνα για την παρασκευή διαφόρων πιτών.